Arkadaşlar merhaba, sizin için sulama dersinin son ödevini buraya atıyorum. Ödevden tam puan aldığım için sizlere gönül rahatlığıyla ayrıntılı bir şekilde açıklama yapacağım.
Şimdi, öncelikle alana bakalım. Ödevi yapmış olanlar biliyordur mutlaka ama ben yapmamış olanlar için de buraya çizmeye çalıştım (Paint'te çizdim, kusuruma bakmayın)
- "S" harfi tahmin edeceğiniz üzere su deposu ve 150 m kotunda,
- A alanı 160 m kotunda,
- B alanı 180 m kotunda,
- C alanı 140 m kotunda (burada dikkat! su deposundan aşağı kotta)
- D alanı 200 m kotundadır.
- Su deposundan çıkan ana boru A, B, C ve D alanlarına gidiyor. Boru uzunluğunun 20'şer metre ilerlediğine dikkat edin.
- Ayrıca A, B, C ve D alanlarının hepsi 20m x 20m'dir.
- Toprak, balçıklı kum toprağıdır.
- Aylık su açığı 120 mm'dir.
- Yer Antalya'dır.
Evet, bize verilenler bu kadar. Şimdi çözüme geçelim:
Alanlarımız 20m x20m olduğuna göre Püskürtür (Sprey) Başlık mı kullanırız yoksa Döner (Rotor) Başlık mı?
Arkadaşlar hemen Rain Bird ya da Hunter katologlarınızı açıp bakın. Cemil Hoca hep Rain Bird'ten uygulama yaptırdığı için ben de oradan örneği anlatacağım. Katologlarınızdan sayfa 35'i ve 49'u inceleyin. Sprey başlıkların yarıçaplarının maksimum 5-6 m olduğunu göreceksiniz. Rotor başlıkların ise 60 metreye kadar çıktığını göreceksiniz.
Peki, bizim 20m x 20m olan alanımıza 5 metrelik yarıçapı olan sprey başlık seçmek mi mantıklıdır, yoksa 20 metrelik olanını mı?
Cevap: İkisi de değil. Yarıçapı 5 m olan başlık seçersek çok fazla başlık kullanmış oluruz ve bu da çok maliyetlidir. Normalde sulanabilir, ama akıl karı olmadığı için tercih etmiyoruz. 20 m yarıçapı olan başlıkları da alan tamamen sulanamadığı için tercih etmiyoruz. Bunun için Cemil Hoca'nın sürekli bahsettiği "gül deseni" çıkarmamız lazım. Gül deseni de ancak 90˚, 180˚ ve 360˚'lik başlıkların bir arada kullanılmasıyla oluşuyor. Bazen öyle alanlar gelir ki, oralarda zaruri olarak gül deseni çıkaramayız, ama yapabildiğimiz müddetçe gül deseni çıkartabilmeliyiz.
Evet, o zaman yarıçapı 10 m olan bir başlık seçmeliyiz.
Hemen Rain Bird kataloglarımızdan sayfa 54'ü açıyoruz çünkü aradığımız başlıklar bu sayfada. 5000-MPR-35 serisine bakıyoruz. Tam 10 m olan bir değer yok ama 9.8 m ya da 10.4 m seçilebilir. (Ben her zaman bir tık üstü seçerim; alan eğimli olduğu için ne olur ne olmaz basınçta sıkıntı yaşamayayım diye.)
O halde;
- Yarıçapı 10.4 m olan,
- Basıncı 2.4 atm olan,
- Yağmurlama hızı 14 lt/saat (90˚lik, 180˚lik ve 360˚lik başlıkların Yh'ları farklı olur. Bunun için genelde ortalaması alınır.) başlıklar seçilir ve bu başlıkların debileri:
360˚lik
başlığın debisi=1.50 m3/saat
1.50x1000/60=25 lt/dk
180˚lik
başlığın debisi=0.76 m3/saat
0.76x1000/60=12.6
lt/dk
90˚lik
başlığın debisi=0.38 m3/saat
0.38x1000/60=6.3 lt/dk'dir.
SU İHTİYACI:
- Aylık su ihtiyacı 120 mm olarak verilmişti bize. Sulama süresini bulabilmek için bir de bunun haftalık su ihtiyacını hesaplamalıyız. 120/4= 30 mm/hafta olarak buluruz.
- Yer Antalya'da olduğu için sıcak iklim çimleri kullanılır ve sıcak iklim çimlerinin haftalık su ihtiyacı da 38 mm'dir.
- Buharlaşmayı da hesaba kattığımız için bulduğumuz bu iki değerin toplamı bize esas haftalık su ihtiyacını verecektir: 30+38=68 mm/hafta
SULAMA SÜRESİ:
Hoca sınavda "toprağın infiltrasyon kapasitesi, yani toprağın su alma hızı"nı gösteren bir tablo verecek. (Bu tablo, arazi eğimine göre çeşitli toprak türlerinin mm cinsinden saatte ne kadar su alabildiklerini gösteriyor.) Bu örnekte bize hazır olarak 14 mm/saat alın demişti (ama sınavda demeyecek, biz uygun değeri bulup kullanacağız).
Çimin haftalık su ihtiyacını, toprağın saatte ne kadar su alabildiğine bölerek kaç gün sulama yapmamız gerektiğini buluyoruz:
68mm/hafta / 14mm/saat = 4.8 gün. Yani her gün sulama yapmak gerekir. (Bu sayı genelde 4'ün altında çıkmazsa her gün sulama yapmak gerekir.)
Peki, her gün ne kadar su vereceğiz?
Bunun için de, mantıken haftalık su ihtiyacını gün sayısına bölmemiz gerekir:
68mm/hafta / 7gün = 9.7mm/gün
Her gün 9.7 litre su vereceğiz. Peki, bunu ne kadar sürede yapacağız? Bunu bilebilmek için de katalogtan baktığımız Yh değerine ihtiyacımız var:
Yh: 14 mm/saat. Şöyle düşünün; katalogta seçtiğimiz başlık, normalde 1 saatte 14 mm suluyormuş. O halde, bizim günlük vermemiz gereken 9.7 mm'yi kaç saatte sular?
İçler dışlar çarpımıyla hemen 9.7 litreyi yaklaşık 40 dakikada suladığını buluruz.
O zaman saat kaçta başlasın sulamamız?
(Bu da önemli bir nokta. Eğer çok fazla seksiyonumuz var ve bu seksiyonları ayrı ayrı çalıştıracaksak geceden başlanabilir. Fakat, ana boru çapımız 3 parmağı geçmediği için seksiyonlar ayrı ayrı değil de tek seferde verilip, sulama süresi de çok uzun saatler sürmeyecekse sulama gündüz başlatılır ve bitirilir. Bunun nedeni, geceleyin ıslak kalan çim, çeşitli hastalıklara maruz kalabilir. Gündüz başlatılırken de öğle vaktine doğru olan saatlerden kaçınılmalıdır. Suyun buharlaşıp gitmemesi için sabahın erken saatleri tercih edilir.)
Dolayısıyla 40 dakikalık sulamamızı sabah 06:00'da başlatıp 06:40'da bitirebiliriz.
A, B, C ve D alanları her gün saat 06:00-06:40'da sulanır.
SEKSİYON VE DEBİLER:
- A, B, C ve D alanları maksimum boru çapını geçmedikleri halde alan eğimli olduğu için seksiyonlara ayrılır.
- Her bir alan farklı bir seksiyona ayrılır ve toplamda 4 seksiyondan oluşur.
1.
seksiyondaki (A alanındaki) toplam debi:
4 adet 90˚lik başlık; 4x6.3 lt/dk=25.2 lt/dk
4 adet 180˚lik başlık; 4x12.6 lt/dk=50.4 lt/dk
1 adet 360˚lik başlık;
1x25 lt/dk=25 lt/dk
TOPLAM=100.6
lt/dk
2. (B alanındaki), 3. (C alanındaki) ve 4. (D
alanındaki) seksiyonlarda da başlık sayıları ve debiler aynıdır. Toplam debi
onlarda da 100lt/dk’dır.
POMPA GÜCÜ:
Her zaman için unutulmamalıdır ki, su deposundan en yüksek kotta olan alana/seksiyona pompa koyulur (gerek varsa). En yüksekten aşağıya doğru inerken de regülatör koyulur (gerek varsa).
Su deposu +150 m kotunda olduğu için; +200 m kotundaki D alanı için pompaya ihtiyaç vardır, +160 m kotundaki A alanı ve +180 m kotundaki
B alanı regülatöre ihtiyaç vardır. Su deposundan alt kotta bulunan +140 m
kotundaki C alanı için de yapılan hesaplamalar neticesinde regülatöre ihtiyaç
vardır.
D alanı için;
Kot farkı;
200m–150m=50m
·
Kot farkından kaybedilen basınç; 50x0.096=4.8
atm
·
Başlık basıncı; 2.4 atm
·
Boru kaybı; boru çapı: 1 ¼”, debi: 100.6
lt/dk, tablo 4.14 değeri: 0.0594 (bu tabloyu hoca sınavda verecek)
(120 m
boru uzunluğu x 0.0594 m/sn)/10.1962= 0.69 atm
Fitting kaybı; 0.69x0.1=0.069 atm
·
Vana kaybı; boru çapı 1 ¼”, debi; 100.6
lt/dk, tablo 4.15 değeri: 0.103 atm
POMBA GÜCÜ: 4.8atm + 2.4atm + 0.69atm + 0.069atm +
0.103atm = 8.06 atm
8 atm’lik pompa koyulmalıdır.
B alanı için;
B alanı için;
Kot farkı; 180m–150m=30m
· Kot farkından kaybedilen basınç; 30x0.096=2.88 atm
· Başlık basıncı; 2.4 atm
· Boru kaybı; boru çapı: 1 ¼”, debi: 100.6 lt/dk, tablo 4.14 değeri: 0.0594
(80 m boru uzunluğu x 0.0594 m/sn)/10.1962= 0.46 atm
Fitting kaybı; 0.46x0.1=0.046 atm
· Vana kaybı; boru çapı 1 ¼”, debi; 100.6 lt/dk, tablo 4.15 değeri: 0.103 atm
POMBA GÜCÜ: 2.88atm + 2.4atm + 0.46atm + 0.046atm + 0.103atm = 5.88 atm
Eğer B alanının pompa basıncı, D alanından yüksek olsaydı B alanına pompa koyacaktık. Yüksek olmadığı için buraya pompa koyamayız. D alanına pompa koyduk ve pompanın gücüne 8 atm dedik. Sistemi 8 atmosfer basıncıyla çalıştırdığımız için bütün alanlarda 8 atm değerini esas alıyoruz.
Dolayısıyla 8atm - 5.88atm = 2.12 atmosferlik bir regülatör koymamız lazım.
A alanı için;
Eğer B alanının pompa basıncı, D alanından yüksek olsaydı B alanına pompa koyacaktık. Yüksek olmadığı için buraya pompa koyamayız. D alanına pompa koyduk ve pompanın gücüne 8 atm dedik. Sistemi 8 atmosfer basıncıyla çalıştırdığımız için bütün alanlarda 8 atm değerini esas alıyoruz.
Dolayısıyla 8atm - 5.88atm = 2.12 atmosferlik bir regülatör koymamız lazım.
A alanı için;
Kot farkı; 160m–150m=10m
· Kot farkından kaybedilen basınç; 10x0.096=0.96 atm
· Başlık basıncı; 2.4 atm
· Boru kaybı; boru çapı: 1 ¼”, debi: 100.6 lt/dk, tablo 4.14 değeri: 0.0594
(40 m boru uzunluğu x 0.0594 m/sn)/10.1962= 0.23 atm
Fitting kaybı; 0.23x0.1=0.023 atm
· Vana kaybı; boru çapı 1 ¼”, debi; 100.6 lt/dk, tablo 4.15 değeri: 0.103 atm
POMBA GÜCÜ: 0.96atm + 2.4atm + 0.23atm + 0.023atm + 0.103atm = 3.71 atm
8atm - 3.71atm = 4.29 atm'lik regülatör konmalıdır.
C alanı için;
8atm - 3.71atm = 4.29 atm'lik regülatör konmalıdır.
C alanı için;
Kot farkı; 150m–140m=10m (Su deposundan aşağı kotta oluşuna dikkat!)
· Kot farkından KAZANILAN basınç; 10x0.096=0.96 atm
· Başlık basıncı; 2.4 atm
· Boru kaybı; boru çapı: 1 ¼”, debi: 100.6 lt/dk, tablo 4.14 değeri: 0.0594
(70 m boru uzunluğu x 0.0594 m/sn)/10.1962= 0.40 atm
Fitting kaybı; 0.40x0.1=0.040 atm
· Vana kaybı; boru çapı 1 ¼”, debi; 100.6 lt/dk, tablo 4.15 değeri: 0.103 atm
BURAYA DİKKAT! Şimdi pompa gücünü hesaplayacağız. Fakat üstteki hesaplamalardan farklı olacak. Tahmin ettiğiniz gibi pompa gücünü hesaplarken kayıpları topluyorduk, ama burada bir de ters kuvvet, yani kazanç olduğu için ikisinin farkını bulmamız lazım.
BURAYA DİKKAT! Şimdi pompa gücünü hesaplayacağız. Fakat üstteki hesaplamalardan farklı olacak. Tahmin ettiğiniz gibi pompa gücünü hesaplarken kayıpları topluyorduk, ama burada bir de ters kuvvet, yani kazanç olduğu için ikisinin farkını bulmamız lazım.
POMBA GÜCÜ: (2.4atm
+ 0.40atm + 0.040atm + 0.103atm) – 0.96atm = 2.943atm – 0.96atm = 1.983atm’lik
pompaya ihtiyaç vardı ama zaten D alanına gelen 8 atm’lik pombadan dolayı
basınç fazlası olduğu için C alanı için sadece 8atm-1.983atm = 6.017atm’lik
regülatör koyulur.
ARKADAŞLAR, BÜTÜN BİR SİSTEMİN HESAPLAMASI EKSİKSİZ BİR ŞEKİLDE ANLATMAYA ÇALIŞTIĞIM GİBİDİR. BU BASİT BİR ÖRNEKTİ VE DAMLA SULAMA HESABI YOKTU. SINAVDA DAHA KOMPLEKS BİR ALAN VERİLECEKTİR. SORUNUZ OLURSA ELİMDEN GELDİĞİNCE SİZLERE YARDIMCI OLMAYA ÇALIŞIRIM, BANA ULAŞIN.
İYİ ÇALIŞMALAR.
SİSTEM ÇALIŞIR MI?
- Başlık basıncı: 2.4 atm, %20’si 0.48 atm (sistemin çalışıp çalışmadığını teyit ederken her zaman başlık basıncının %20'sini alıyoruz)
- Vanaya en uzak başlık 3/4" boru 30 m, geçen su miktarı 25.2 lt/dk; tablo 4.14’e göre yük kaybı: 0.0610 (bütün alanlarda vanaya en uzak başlığın kalınlığı ve vanadan en uzak başlığa olan uzaklık ve hepsinde de içinden geçen su miktarı aynı olduğu için tek bir hesaplama yaptık; eğer alanlar birbirinin aynısı olmasaydı hepsinin sisteminin çalışıp çalışmadığını tek tek hesaplamak zorundaydık)
Kot farkı 0 olduğu için kayıp = 0
0.17 + 0 = 0.17 < 0.48 olduğu için sistem çalışır.
ARKADAŞLAR, BÜTÜN BİR SİSTEMİN HESAPLAMASI EKSİKSİZ BİR ŞEKİLDE ANLATMAYA ÇALIŞTIĞIM GİBİDİR. BU BASİT BİR ÖRNEKTİ VE DAMLA SULAMA HESABI YOKTU. SINAVDA DAHA KOMPLEKS BİR ALAN VERİLECEKTİR. SORUNUZ OLURSA ELİMDEN GELDİĞİNCE SİZLERE YARDIMCI OLMAYA ÇALIŞIRIM, BANA ULAŞIN.
İYİ ÇALIŞMALAR.
